Κατευθυντήριες Γραμμές

Ημερ. Δημοσίευσης: Μάρτιος 2024
Διάθεση σε PDF: εδώ

 

Πλαίσιο

Τα ανοικτά δεδομένα αποτελούν μια από τις πτυχές της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης. Για την κυβέρνηση το άνοιγμα των δεδομένων του δημοσίου αποτελεί μεταρρυθμιστική δράση, η οποία προωθεί τη διαφάνεια και τη λογοδοσία των φορέων του δημοσίου και της κυβέρνησης γενικότερα, αλλά ταυτόχρονα έχει και έντονη αναπτυξιακή χροιά, αφού τα δεδομένα αυτά μπορούν να αξιοποιηθούν από τον επιχειρηματικό κόσμο, τις νεοφυείς επιχειρήσεις και τον ακαδημαϊκό κόσμο για δημιουργία νέων προϊόντων προστιθέμενης αξίας, δημιουργώντας παράλληλα οικονομική δραστηριότητα και νέες θέσεις εργασίας.

 

Προτεραιότητες

Ανάμεσα στις κύριες προτεραιότητες του Στρατηγικού Πλάνου για τα Ανοικτά Δεδομένα είναι η αναβάθμιση της Εθνικής Διαδικτυακής Πύλης Ανοικτών Δεδομένων (www.data.gov.cy

) κατά τρόπο που να διευκολύνει τη διάθεση και την αναζήτηση δεδομένων του δημοσίου και θα επιτρέπει τη διαλειτουργικότητα και την επαναχρησιμοποίση των δεδομένων. Η νέα έκδοση της διαδικτυακής πύλης, η οποία αναπτύχθηκε σε συνεργασία με το Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου, σχεδιάστηκε με τέτοιο τρόπο ώστε να διευκολύνεται η διάθεση συνόλων δεδομένων υψηλής αξίας σε μηχαναγνώσιμους και ανοικτούς μορφότυπους, και ταυτόχρονα να παρέχεται η δυνατότητα διάθεσης των δεδομένων μέσω προγραμματιστικών διεπαφών (APIs).

Το παρόν έγγραφο περιέχει μια σειρά κατευθυντήριων γραμμών προς τους Δημόσιους Φορείς, αλλά και προς κάθε ενδιαφερόμενο που θα ήθελε να επαναχρησιμοποιήσει τα δεδομένα,  σε σχέση με τον τρόπο δημοσίευσης και διάθεσης των δεδομένων. Στόχος αυτών των τεχνικής φύσης κατευθυντήριων γραμμών είναι να διασφαλιστεί ότι η δημοσίευση των δεδομένων από τους δημόσιους φορείς στην Εθνική Διαδικτυακή Πύλη Ανοικτών Δεδομένων γίνεται κατά τρόπο ομοιόμορφο, στη βάση ενός πλαισίου ελάχιστων απαιτήσεων σε σχέση με τα μεταδεδομένα και με τρόπο πραγματικά ανοικτό και μηχαναγνώσιμο.

Οι Κατευθυντήριες Γραμμές Καλύπτουν πέντε (5), συνολικά, ενότητες:

• Αξιολόγηση Δεδομένων από τους Δημόσιους Φορείς
• Άδειες Χρήσης
• Προτεινόμενοι Μορφότυποι (formats)
• Προτεινόμενο Σχήμα Μεταδεδομένων (metadata schema)
• Προτεινόμενες  Προδιαγραφές (standards)

 

Δημόσιοι Φορείς και Άνοιγμα Δεδομένων του Δημοσίου

Για την πρακτική εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2019/1024/EE η οποία αντικατέστησε την προηγούμενη Οδηγία 2013/37/ΕΕ, σχετικά με την περαιτέρω χρήση των πληροφοριών του δημόσιου τομέα, όσο και του περί των Ανοικτών Δεδομένων, της Περαιτέρω Χρήσης Εγγράφων και Πληροφοριών του Δημόσιου Τομέα και Συναφών Θεμάτων Νόμος του 2021 Ν. 143(Ι)/2021, οι δημόσιοι φορείς καλούνται να δημοσιεύουν τα δεδομένα, τα οποία παράγουν στο πλαίσιο υλοποίησης της δημόσιας αποστολής τους στην Εθνική Διαδικτυακή Πύλη Ανοικτών Δεδομένων (www.data.gov.cy).

Στο παρόν έγγραφο παρατίθεται μια δομημένη προσέγγιση σχετικά με τον τρόπο που οι δημόσιοι φορείς θα πρέπει να αξιολογούν και να επιλέγουν τα δεδομένα τα οποία θα διαθέτουν μέσω της διαδικτυακής πύλης www.data.gov.cy

. Οι δημόσιοι φορείς κατά τη διαδικασία λήψης απόφασης για διάθεση των δεδομένων τους μέσω της Πύλης ως ανοικτών δεδομένων, θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη μια σειρά από κριτήρια, όπως:

(α) τη δυνητική αξία των δεδομένων για τις επιχειρήσεις/κοινό,

(β) τις ευκαιρίες επαναχρησιμοποίησης που δυνατόν αυτά να παρέχουν/ δημιουργούν,

(γ) τη συνεισφορά που τα δεδομένα αυτά μπορούν να έχουν στον τομέα της διαφάνειας,

(δ) τις δυνατότητες που η ανάλυση των δεδομένων αυτών μπορεί να παρέχει στις επιχειρήσεις, στο κοινό αλλά και σε άλλους δημόσιους φορείς για βελτίωση των διαδικασιών λήψης απόφασης κατά τρόπο πιο εμπεριστατωμένο και επιστημονικό (evidence-based decision making).

H τελική απόφαση για το ποια δεδομένα ενός δημόσιου φορέα θα διατίθενται μέσω της Εθνικής Διαδικτυακής Πύλης Ανοικτών Δεδομένων επαφίεται στον ίδιο το δημόσιο φορέα, ο οποίος θα πρέπει να αξιολογήσει τα δεδομένα που βρίσκονται στην κατοχή του στη βάση των κριτηρίων που παρατίθενται πιο πάνω. Προς το σκοπό αυτό, οι δημόσιοι φορείς θα πρέπει να αξιολογούν τα δεδομένα τα οποία παράγουν και βρίσκονται στην κατοχή τους ανά τακτά χρονικά διαστήματα (ανά έτος ή διετία).

Η διαδικασία αξιολόγησης των δεδομένων του κάθε δημόσιου φορέα από τον ίδιο, κατά τρόπο δομημένο και σε τακτά χρονικά διαστήματα, πέραν του ότι προβλέπεται στον περί της Περαιτέρω Χρήσης Πληροφοριών του Δημόσιου Τομέα Νόμο (άρθρο 13), μπορεί να ιδωθεί ως μέρος των δράσεων των δημοσίων φορέων για τη βελτίωση του ρυθμιστικού πλαισίου και της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης.

Η διαδικασία αξιολόγησης επιτρέπει στους δημόσιους φορείς να εντοπίσουν:

1. το εύρος και την ποικιλία των συνόλων δεδομένων που παράγουν και διαχειρίζονται,
2. την κατάταξη των συνόλων δεδομένων που κατέχουν ανάλογα με τη σημαντικότητά τους για την υλοποίηση της δημόσιας αποστολής τους,
3. πιθανά κενά/ελλείψεις σε δεδομένα και τις δυνατότητες κάλυψης αυτών των κενών από δεδομένα που παράγουν άλλοι δημόσιοι φορείς,
4. τις δυνατότητες που παρέχει η διάθεση των δεδομένων τους ως ανοικτά δεδομένα μέσω της Πύλης www.data.gov.cy
   κατά τρόπο που θα μειώσει τα μεμονωμένα αιτήματα ατόμων/επιχειρήσεων για διάθεση δεδομένων τόσο στη βάση του περί της Περαιτέρω Χρήσης των Πληροφοριών του Δημόσιου Τομέα Νόμου, (Ν.143(Ι)/2021), όσο και στη βάση του Νόμου που Ρυθμίζει το Δικαίωμα Πρόσβασης σε Πληροφορίες του Δημόσιου Τομέα, (Ν.184(I)/2017).

Στο Γράφημα 1 παρατίθενται μια σειρά κύριων σημείων που ο κάθε δημόσιος φορέας θα πρέπει να εξετάσει /επιλύσει κατά τη διαδικασία αξιολόγησης που προηγείται της δημοσίευσης ενός συνόλου δεδομένων στην Εθνική Πύλη www.data.gov.cy

.

 

Άδειες Χρήσης

Για να χαρακτηριστούν κάποια δεδομένα ως Ανοικτά Δεδομένα, πρέπει να διατίθενται στη βάση Ανοικτής Άδειας Χρήσης.

Σύμφωνα με το άρθρο 15 του περί της Περαιτέρω Χρήσης Πληροφοριών του Δημόσιου Τομέα Νόμου (Ν.143(Ι)/2021), οι φορείς του δημόσιου τομέα επιτρέπουν την περαιτέρω χρήση εγγράφων, πληροφοριών ή δεδομένων μέσω ανοικτής τυποποιημένης άδειας χωρίς περιορισμό πέραν της υποχρέωσης για αναφορά της πηγής και τη δήλωση περί της καθ’ οιονδήποτε τρόπο τροποποίησης του εγγράφου, των δεδομένων ή της πληροφορίας. Σε ειδικές περιπτώσεις  και όπου απαιτείται, οι δημόσιοι φορείς μπορούν να επιβάλλουν όρους, πέραν αυτών της υποχρέωσης για αναφορά της πηγής και τη δήλωση περί της καθ’ οιονδήποτε τρόπο τροποποίησης του εγγράφου, των δεδομένων ή της πληροφορίας, κατόπιν εξασφάλισης ειδικής κατά περίπτωση άδειας από τον Φορέα για Θέματα Αδειοδότησης. 

Προτεινόμενες Άδειες Χρήσης

Πρακτικά και για σκοπούς ομοιομορφίας, κατόπιν διαβούλευσης με τον Φορέα για Θέματα Αδειοδότησης και τους ενδιαφερομένους, επιλέγηκαν δύο τυποποιημένες άδειες χρήσεις, από τις οποίες οι δημόσιοι φορείς μπορούν να επιλέξουν την καταλληλότερη κατά τη διαδικασία δημοσίευσης των συνόλων δεδομένων τους μέσω της πύλης www.data.gov.cy

. Πρόκειται για τις άδειες Creative Commons Attribution 4.0 International (CC BY 4.0) και Creative Commons Attribution – Share Alike 4.0 International (CC BY-SA 4.0)

. Στις περιπτώσεις εκείνες όπου οι δημόσιοι φορείς κρίνουν ότι για λόγους που εξειδικεύονται θα πρέπει κάποιο σύνολο δεδομένων να διατίθεται με κάποια άλλη άδεια χρήσης από αυτές που αναφέρονται πιο πάνω, θα πρέπει να αποταθούν στον Φορέα για Θέματα Αδειοδότησης.

Μόνο σύνολα δεδομένων, τα οποία είναι συνδεδεμένα με μία από τις προτεινόμενες άδειες χρήσης ή με άλλη άδεια για την οποία έχει εξασφαλιστεί η σχετική έγκριση από το Φορέα για Θέματα Αδειοδότησης θα διατίθενται μέσω του www.data.gov.cy

. Για να διασφαλιστεί αυτό, η συμπλήρωση του πεδίου για την άδεια χρήσης κατά τη διαδικασία ανάρτησης των δεδομένων στην Πύλη www.data.gov.cy

 είναι υποχρεωτική. Η άδεια χρήσης σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία αποτελεί μέρος των μεταδεδομένων που συνοδεύουν τα δεδομένα και είναι εμφανής στο σημείο όπου αυτά διατίθενται.

Δήλωση Άδειας

Οι χρήστες στις περιπτώσεις συνόλων δεδομένων που διατίθενται μέσω των αδειών CC BY 4.0, και CC BY-SA 4.0 θα πρέπει να κάνουν αναφορά στην πηγή των δεδομένων που χρησιμοποιήθηκαν στο προϊόν / εφαρμογή τους περιλαμβάνοντας σε αυτό / αυτή τη δήλωση: “Περιλαμβάνει δεδομένα που λήφθηκαν από [όνομα δημόσιου φορέα] στη βάση της άδειας χρήσης [όνομα άδειας χρήσης].

Για παράδειγμα: "Περιλαμβάνει δεδομένα που λήφθηκαν από το Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας στη βάση της άδειας χρήσης CC BY 4.0"

Αποποίηση

To Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης και Προσωπικού διατηρεί τη διαδικτυακή πύλη www.data.gov.cy για να διευκολύνει την πρόσβαση του κοινού σε πληροφορίες και δεδομένα που παράγονται από τους φορείς του δημοσίου κατά την εκτέλεση της δημόσιας αποστολής τους. Διευκρινίζεται όμως ότι οι πληροφορίες αυτές δεν αποσκοπούν στο να υποκαταστήσουν νομικά κείμενα και ούτε αποτελούν νομική ερμηνεία.

Οι δημόσιοι φορείς καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε οι πληροφορίες και τα δεδομένα που αναρτώνται στη διαδικτυακή πύλη να είναι ακριβή και χωρίς λάθη. Παρόλα αυτά δεν μπορούμε να εγγυηθούμε ότι όλες οι πληροφορίες και δεδομένα που αναρτώνται είναι ακριβή. Όταν εντοπίζονται σφάλματα, καταβάλλεται προσπάθεια ώστε αυτά να διορθώνονται.

Σε περίπτωση που υποπέσουν στην αντίληψή σας σφάλματα, ενθαρρύνεστε όπως επικοινωνείτε με τον αντίστοιχο φορέα του δημοσίου μέσω του «Συνδέσμου Επικοινωνίας», τα στοιχεία του οποίου αναγράφονται στις πληροφορίες που συνοδεύουν κάθε σύνολο δεδομένων (dataset).

Ο διαχειριστής της διαδικτυακής πύλης καθώς και οι δημόσιοι φορείς, οι οποίοι αναρτούν τα διάφορα σύνολα δεδομένων σε αυτή, δεν αποδέχονται οποιανδήποτε ευθύνη όσον αφορά την ακρίβεια και την πληρότητα των πληροφοριών και δεδομένων που αναρτώνται σε αυτή.

Σε περίπτωση οποιασδήποτε αντίφασης μεταξύ του περιεχομένου ενός εγγράφου / συνόλου δεδομένων που βρίσκεται στη διαδικτυακή πύλη και καθορισμένων επισήμων εγγράφων / συνόλων δεδομένων, τότε έγκυρο θα θεωρείται το περιεχόμενο του επισήμου εγγράφου / συνόλου δεδομένων.

Οι διασυνδέσεις με εξωτερικές σελίδες προσφέρονται αποκλειστικά και μόνο για διευκόλυνση των επισκεπτών και δεν θα πρέπει να εκληφθούν με οποιοδήποτε τρόπο ως υιοθέτηση, σύσταση ή έγκρισή τους.

Σημείωση: Οι άδειες χρήσης δεν καλύπτουν προσωπικές πληροφορίες εκτός κι αν τα δεδομένα είναι αρκούντως ανωνυμοποιημένα. Επίσης, οι άδειες χρήσης δεν καλύπτουν δικαιώματα τρίτων μερών, περιλαμβανομένων πατεντών, πνευματικής ιδιοκτησίας, εμπορικά σήματα).

 

Προτεινόμενοι Μορφότυποι

Παρόλο που δεδομένα τα οποία διατίθενται στη βάση μια ανοικτής άδειας χρήσης μπορούν να χαρακτηριστούν ως ανοικτά δεδομένα, ανεξάρτητα από τον μορφότυπο (format) με τον οποίο διατίθενται, ο μορφότυπος που επιλέγεται είναι σημαντικός και επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την ευκολία με την οποία μπορεί ένα σύνολο δεδομένων να επαναχρησιμοποιηθεί. Σύμφωνα με τον Ν.143(Ι)/2021, οι δημόσιοι φορείς θα πρέπει να διαθέτουν τα δεδομένα τους κατά το δυνατόν, σε ανοικτούς μηχαναγνώσιμους μορφότυπους. Ο πιο διαδεδομένος τρόπος για να αξιολογήσει κάποιος τον βαθμό «ανοικτότητας» των μορφότυπων που χρησιμοποιεί για τη διάθεση των δεδομένων του είναι το «5-star deployment scheme for Open Data

», με το οποίο αποδίδεται αριθμός αστεριών σε κάθε σύνολο δεδομένων ανάλογα με το πόσο επαναχρησιμοποιήσιμο καθίσταται από τον μορφότυπό του.

 

- Γράφημα 1 -

Για την συμπερίληψη κάποιου συνόλου δεδομένων στην Πύλη Ανοικτών Δεδομένων, οι δημόσιοι φορείς προτρέπονται όπως δημοσιεύουν τα δεδομένα σε μορφότυπους που φέρουν τουλάχιστον 3 αστέρια. Τέτοιοι μορφότυ ποι είναι το CSV, JSON, XML, SHP, KML, GML κλπ.

Ταυτόχρονα, οι δημόσιοι φορείς ενθαρρύνονται  όπως δημοσιεύουν τα δεδομένα τους σε πολλαπλούς μορφότυπους, έστω κι αν κάποιοι από αυτούς φέρουν μόνο ένα αστέρι (πχ. Dataset Προϋπολογισμού 2018

).

Στον πιο κάτω πίνακα παρατίθενται οι προτεινόμενοι μορφότυποι δημοσίευσης δεδομένων στην Πύλη www.data.gov.cy

. Οι δημόσιοι φορείς προτρέπονται όπως καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε τα δεδομένα τους να δημοσιεύονται σε έναν από τους πιο κάτω μορφότυπους

Γενικοί Μορφότυποι	Μορφότυποι Γεωχωρικών Δεδομένων
CSV	SHP
XML	KML / KMZ
JSON	GML
RDF	GeoJSON
ODF	WKT

Σημειώνεται ότι ο πίνακας προτεινόμενων μορφότυπων δεν είναι εξαντλητικός και θα εμπλουτίζεται όποτε χρειάζεται.

Οι δημόσιοι φορείς, οι οποίοι δεν διαθέτουν ακόμα τα δεδομένα τους σε έναν από τους προτεινόμενους μορφότυπους προτρέπονται όπως στα πλαίσια της διαδικασίας αξιολόγησης των δεδομένων τους καταρτίσουν πλάνα δράσης με σκοπό να καταστεί αυτό δυνατό. Η Ομάδα Προώθησης των Ανοικτών Δεδομένων του Τμήματος Δημόσιας Διοίκησης και Προσωπικού είναι στη διάθεση των Τμημάτων/ Υπηρεσιών για παροχή τεχνικής βοήθειας υπό τη μορφή εκπαίδευσης του προσωπικού που χειρίζεται θέματα ανοικτών δεδομένων.

 

Προτεινόμενο Σχήμα Μεταδεδομένων

Με σκοπό τη διευκόλυνση της επαναχρησιμοποίησης των δεδομένων αυτά θα πρέπει να συνοδεύονται από μια σειρά περιγραφικών, δομικών και επιχειρησιακών πληροφοριών, οι οποίες θα τα καθιστούν πιο εύκολα αναζητήσιμα και επαναχρησιμοποιήσιμα.

Οι πληροφορίες αυτές ονομάζονται μεταδεδομένα. Τα μεταδεδομένα διευκολύνουν στην ανακάλυψη της σχετικής πληροφορίας, ενώ προσφέρουν τις ίδιες λειτουργίες στην αναζήτηση αντικειμένων όπως η καταλογογράφηση των αντικειμένων και διευκολύνουν τον χρήστη να καταλάβει καλύτερα τα δεδομένα. Τα μεταδεδομένα απαντούν σε μια σειρά ερωτημάτων σχετικά με τα δεδομένα, όπως:

• Πώς ονομάζεται το σύνολο δεδομένων;

• Σε τι αφορούν τα δεδομένα (μικρή περιγραφή);

• Πού μπορώ να βρω το σύνολο δεδομένων;

• Πότε παράχθηκαν τα δεδομένα;

• Ποιοι είναι οι περιορισμοί χρήσης;

Επιπλέον, τα μεταδεδομένα μπορούν να βοηθήσουν στην οργάνωση περιεχομένου και στη διαλειτουργικότητα (interoperability).

Οι κανόνες λειτουργίας της Πύλης www.data.gov.cy

υιοθετούν μια ομοιόμορφη προσέγγιση ως προς τα μεταδεδομένα που θα πρέπει συνοδεύουν τα δεδομένα, ώστε να διασφαλίζεται η διαλειτουργικότητα μεταξύ συνόλων δεδομένων που δημοσιεύονται από τους δημόσιους φορείς, τόσο σε τοπικό, όσο και σε διεθνές επίπεδο.

Μέσω της Πύλης www.data.gov.cy

, υιοθετείται το τυποποιημένο Σχήμα Μεταδεδομένων W3C Data Catalog Vocabulary (DCAT) και ειδικότερα το DCAT Application Profile for European Data Portals (DCAT-AP), το οποίο χρησιμοποιείται από μια σειρά ευρωπαϊκών πυλών (portals) ανοικτών δεδομένων.

Για τους σκοπούς δημοσίευσης δεδομένων από τους δημόσιους φορείς στην Πύλη www.data.gov.cy

, στον πίνακα που ακολουθεί ορίζονται τα υποχρεωτικά πεδία (properties) μεταδεδομένων που πρέπει να συνοδεύουν τα δεδομένα.